Σεισμικό ρήγμα ονομάζεται το γεωλογικά ενεργό ρήγμα, η ενεργοποίηση του οποίου έχει διαπιστωθεί με ισχυρό σεισμό της ενόργανης ή ιστορικής περιόδου, λόγω παρατηρημένης επιφανειακής συνσεισμικής διάρρηξης είτε με παλαιοσεισμολογική μέθοδο. Διευκρινίζεται ότι ο ανωτέρω ορισμός δεν αποκλείει την ύπαρξη σεισμικών ρηγμάτων που έχουν προσδιοριστεί με σεισμολογικές, γεωφυσικές, γεωδαιτικές ή άλλες ενόργανες παρατηρήσεις.
Ενεργό χαρακτηρίζεται ένα ρήγμα όταν παρουσιάζει μετατόπιση τουλάχιστον μία φορά κατά το Ανώτερο Πλειστόκαινο (τα τελευταία 126.000 χρόνια περίπου) και κατά συνέπεια μπορεί να αποτελέσει πηγή μελλοντικού σεισμού».
Ένα ρήγμα χαρακτηρίζεται ως ενεργό εάν:
- έχει δώσει επιφανειακή διάρρηξη με ιστορικό ή σύγχρονο σεισμό
- έχει δώσει εδαφικές διαρρήξεις χρονολογημένες στην περίοδο Ανωτέρου Πλειστοκαίνου-Ολοκαίνου, όπως έχει διαπιστωθεί με τη διάνοιξη παλαιοσεισμολογικών ορυγμάτων κάθετα στο ίχνος του.
- μετακινεί ή επηρεάζει (π.χ. πτυχώνει) γεωλογικούς σχηματισμούς του Ολοκαίνου – Ανώτερου Πλειστοκαίνου
- κατά μήκος του ρήγματος εμφανίζονται, κατά θέσεις, κατοπτρικές επιφάνειες με γραμμές προστριβής που δεν έχουν διαβρωθεί
- εμφανίζει κατά μήκος του χαρακτηριστικούς κρημνούς (escarpments) και τεκτονικά πρανή (scarps)
- στη βάση των πρανών αναπτύσσονται κορήματα ή κώνοι κορημάτων
- εμφανίζει κατά μήκος του χαρακτηριστικές γεωμορφολογικές δομές (π.χ. τριγωνικά πρανή κλπ)
- αποκόπτει ή μετατοπίζει τις κοίτες ποταμών ή χειμάρρων με συστηματικό τρόπο
- παρουσιάζει ασεισμική ολίσθηση (αποδεδειγμένη με γεωδαιτικές μετρήσεις ή άλλες ενδείξεις)
- συνδέεται με σεισμικά επίκεντρα της ενόργανης περιόδου ή με ευθυγράμμιση μικροσεισμών
- έχει δομική σχέση με άλλο γνωστό ενεργό ρήγμα (είναι υποπαράλληλο, εκφύεται, έχει κλιμακωτή γεωμετρία κλπ)
- συνδέεται με ενεργή ηφαιστειότητα ή θερμές πηγές
- το πεδίο των τεκτονικών τάσεων που προσδιορίστηκε για την τελευταία ενεργοποίηση του είναι περίπου ίδιο αυτό που δίνουν οι μηχανισμοί γένεσης των σεισμών στην ίδια περιοχή»
Σημειώνεται ότι μεμονωμένα κριτήρια δεν επαρκούν για να πιστοποιήσουν την ενεργότητα ενός ρήγματος, αλλά συμβάλουν στην απόκτηση πιο ολοκληρωμένης και αξιόπιστης εικόνας για την συμπεριφορά του.
Ο ευρύτερος Ελληνικός χώρος συγκαταλέγεται σε μια από τις πιο σεισμικά δραστήριες περιοχές του πλανήτη. Η σεισμική του διακινδύνευση (risk) είναι ακόμη μεγαλύτερη συγκριτικά με το παρελθόν λόγω της πληθυσμιακής αύξησης και συγκέντρωσής της σε μεγάλα αστικά κέντρα που χαρακτηρίζονται από πολυπλοκότητα στη δόμηση των κτιρίων και των υπόλοιπων τεχνικών κατασκευών με συνέπεια την αύξηση της τρωτότητας (vulnerability). Για την εκτίμηση του σεισμικού κινδύνου (seismic hazard assessment) απαιτείται η καταγραφή των ενεργών ρηγμάτων. Σε άλλες χώρες με αντίστοιχα έντονη σεισμικότητα έχουν δημιουργηθεί εδώ και δεκαετίες βάσεις δεδομένων (New Zealand Active Faults Database - NZAFD, Active fault database of Japan, Database of Individual Seismogenic Sources of Italy - DISS). Περίπου προ δεκαετίας, αναπτύχθηκαν για τον ελλαδικό χώρο δύο βάσεις δεδομένων ενεργών ρηγμάτων, η GreDaSS, προϊόν συνεργασίας ερευνητικών ομάδων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και του Πανεπιστημίου της Ferrara (Ιταλία) και η NOAfaults, πρωτοβουλία του Δρ Αθ. Γκανά, Δ/ντή Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Αργότερα, ανάλογη προσπάθεια πραγματοποιήθηκε για τα υποθαλάσσια ενεργά ρήγματα από το ΕΛΚΕΘΕ.
Ο ΟΑΣΠ, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, ανέθεσε στη Μόνιμη Επιστημονική Επιτροπή Σεισμοτεκτονικής το σχεδιασμό μίας Εθνικής Βάσης Ενεργών Ρηγμάτων της Ελλάδος. Η Επιτροπή προχώρησε στη σύνταξη των προδιαγραφών και σχεδίασε τον τρόπο υλοποίησης της «Βάσης Ενεργών Ρηγμάτων και Σεισμοτεκτονικών Δεδομένων Ελλάδας» όπως ονομάστηκε, προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες του σεισμοτεκτονικού καθεστώτος του ελληνικού χώρου καθώς και στις ανάγκες των χρηστών που θα την χρησιμοποιήσουν. Η Επιτροπή Σεισμοτεκτονικής του ΟΑΣΠ ανέθεσε στην Ελληνική Αρχή Γεωλογικών & Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ) τη δημιουργία της «Βάσης Ενεργών Ρηγμάτων και Σεισμοτεκτονικών Δεδομένων Ελλάδας» υπό την επιστημονική και τεχνική επίβλεψη της Επιτροπής
Έργο της Επιτροπής είναι η παροχή γνωμοδοτήσεων και προτάσεων προς τον ΟΑΣΠ σε θέματα συγκέντρωσης επιστημονικών πληροφοριών για τα χερσαία και υποθαλάσσια τεκτονικά ρήγματα του ελληνικού χώρου, της κατάταξής τους ανάλογα με την ενεργότητά τους και την αξιολόγηση της σεισμικής επικινδυνότητάς τους, με σκοπό τη μείωση του σεισμικού κινδύνου στη χώρα.